Begrijp de handleiding van jouw camera

Hij was knalrood en glanzend. Bloedmooi vond ik hem. Hij voelde als goud in mijn handen en de klik, die was zacht, vastberaden en o zo sexy. Ik heb het over mijn eerste Pentax camera, die ik 20 jaar geleden van mijn collega’s als afscheidscadeau kreeg. Die perfecte zonsondergang, alle wereldwonderen, de exotische minnaars, de lokale bevolking, alles moest zo goed mogelijk tot zijn recht komen op de foto's die ik ging maken tijdens mijn reizen. Leergierig begon ik aan de handleiding. Maar al snel zonk de moed me in de schoenen. Hoe kon het zijn dat iets wat bedoeld is om de magie van dit leven vast te leggen, zo saai en ingewikkeld beschreven stond. De autostand leek de enige oplossing. Het werd een grote teleurstelling. Veel foto's waren bewogen, onscherp of onderbelicht. Die autostand zorgde er dus niet voor dat de foto's ook automatisch goed werden. Het plezier in het fotograferen begon flink af te nemen. Ik maakte steeds vaker een foto voor de vorm en veel minder vanuit enthousiasme.

De camera waar ik eerst zo blij mee was bleef steeds vaker thuis omdat hij geen mooie foto's maakte.

Die rode Pentax is voor mij ver verleden tijd en ik werk inmiddels al ruim 17 als fotograaf en fotografie trainer. Voor mijn cursisten heb ik alle handleidingen doorgespit en weet ik van elk merk en type camera de werking.

En met al die kennis in mijn achterhoofd wil ik je heel graag hier wat tips geven hoe jij die handleiding en het menu van jouw camera kan leren lezen.

 

De handleiding is de handleiding niet

Want ook jij hebt waarschijnlijk een prachtige camera in huis en toen je hem kocht zag je al die prachtige foto's voor je die je ermee gaat maken. Maar die camera blijkt enorm veel knoppen te hebben en een zeer uitgebreide menu structuur. Je hebt geen idee wanneer je welke opname strand moet gebruiken en wat al die termen inhouden die je tegenkomt in het menu. Dus pak je vol goede moed dat enorme boekwerk waar handleiding op staat.

Maar net als ik kom je niet veel verder dan hoe je de camera aan en uit zet, en hoe je het geheugenkaartje erin plaatst. Want waar staat nu eigenlijk hoe de camera echt werkt?

 

 

 

En hier hebben we direct het eerste deel van het probleem van de handleiding te pakken. Want dat dikke boek in zo'n 85 verschillende talen is niet de echte handleiding. Het vertelt je inderdaad hoe je de camera aanzet, hoe je de lens eraf haalt, hoe je hem aansluit op de computer en hij vertelt je dat je de camera na een regenbui niet mag opwarmen in de magnetron. Maar hoe jij ermee moet fotograferen, dat staat er niet. Papierverspilling ten top dus. Dus pak hem op en deponeer hem liefdevol de oud papierbak.

 

De echte handleiding kun je online vinden. Type in google het merk en het type van jouw camera in met het woord handleiding erachter. In de meeste gevallen kom je dan terecht op een site die gebruikershandleidingen heet en daar staan bijna alle handleidingen. Meestal krijg je vervolgens verschillende handleidingen te zien. Download dan de handleiding met het meeste aantal pagina's. Behalve wanneer je ziet dat deze handleiding ook in heel veel talen is, dan heb je waarschijnlijk te maken met de digitale versie van het boekwerk wat je zojuist naar de papierbak hebt verbannen.

 

Heel soms kom je erachter dat er niet echt een uitgebreide versie van jouw handleiding te vinden is, of in ieder geval geen Nederlandse vertaling ervan. Het komt niet vaak voor maar heel soms is dit wel het geval. Het gaat meestal om wat oudere modellen. Maar het kan geen kwaad dat wanneer je nog een camera gaat aanschaffen, om van te voren te checken of er van jouw camera wel een goede handleiding te vinden is. Ook is het zo dat elke handleiding weer anders in elkaar zit. Net zoals elke camera weer anders in elkaar zit. Geen enkel merk geeft je de garantie dat een nieuw type camera hetzelfde werkt als de vorige versie. En ook de handleiding lijkt soms weer volgens een geheel nieuwe structuur geschreven te zijn.

 

Sony, het buitenbeentje

Heb je een camera van Sony, dan lukt het je wellicht niet om de uitgebreide handleiding te vinden via gebruikershandleidingen. Sony hanteert hiervoor een ander systeem. Wanneer je de camera googled dan kom je uit op de Sony website waar alle handleidingen te vinden zijn. Je kunt deze handleiding soms downloaden maar soms staat hij alleen maar op de site om te raadplegen. Ik vind deze laatste de meest lastige, omdat het heel lastig zoeken is in deze handleidingen vanwege het ontbreken van een goede index. Sony heeft echt prachtige camera's maar de handleidingen zijn in mijn ogen verre van ideaal.

 

Waarom zijn die handleidingen vaak zo slecht?

De ene keer lijkt een handleiding geschreven te zijn door een techneut die niet in gewone mensen taal kan praten. De andere keer lijkt er een stagiaire aan gezet te zijn die de werking van de camera zelf niet helemaal snapt. In beide gevallen is de handleiding voor een gewone sterveling die net een nieuwe camera heeft gekocht vaak reden tot depressiviteit of frustratie. Want we begrijpen er meestal niks van!

 

Wat ik nu schrijf is slechts gissen natuurlijk, aangezien ik er niet bij ben op het moment dat ze geschreven worden (wat overigens best een goed idee zou zijn). Ik gebruik hierbij even mijn gezonde verstand. Toen we vroeger nog fotografeerde met analoge en mechanische camera's gingen die soms wel een leven lang mee. Hoe meer elektronica er inzit, hoe kwetsbaarder. Tegenwoordig zijn camera's niet meer gemaakt om lang mee te gaan. Er komen erg veel nieuwe types op de markt en het doel van de fabrikanten is om er hiervan zoveel mogelijk te verkopen. Het doel van de fabrikanten lijkt niet om de kopers ervan zo goed mogelijk te laten fotograferen met die camera. Elke type camera is maar een beperkte tijd op de markt waarna hij weer wordt vervangen door een nieuwere soort. Het schrijven van een goede handleiding of het vertalen ervan uit het Engels of Japans kost veel tijd en geld. Om deze redenen heeft volgens mij een goede handleiding dan ook geen prioriteit voor een fabrikant.

 

Maar ja, wat heb jij aan die informatie, jij wilt alleen maar weten hoe die prachtige camera werkt. En vaak kom je daar dus met de handleiding niet achter. En wat doe je dan? Dan zet je hem op de autostand. Dan doet die camera alles zelf en hoeven we niks ervan te weten. Toch? Automatisch betekent automatisch, zou je denken. Maar helaas werkt het met een camera niet zo. Zeker wanneer je een mooie spiegelreflex of systeem camera hebt. Deze camera's zijn niet gemaakt om automatisch te fotograferen. Inderdaad gaat de camera zelf aan de slag op de autostand. Maar vaak zijn de resultaten zeer teleurstellend. Dat komt omdat een camera nooit kan weten wat jij precies wil fotograferen in het beeld dat hij voor zich ziet. Hij weet niet wat je scherp wil hebben, welke onderwerp er goed belicht moet zijn, wat voor soort foto je wilt nemen en wat jouw stijl of smaak is. En wanneer hij doet wat hem goed lijkt, is de foto vaak helemaal niet wat jij ervan in je hoofd had en doet de foto geen recht aan de situatie of plek. Daarnaast kan de foto onscherp, bewogen of onderbelicht zijn. En wanneer jij van vakantie terugkomt met veel van dit soort 'mislukte' foto's dan vergaat het plezier in fotograferen je al heel snel.

 

Leer fotograferen!

Om de handleiding van je camera goed te kunnen lezen en begrijpen is het eigenlijk noodzakelijk dat je de techniek van fotografie begrijpt. De fabrikanten doen in de handleiding wel wat pogingen om ook uit te leggen waarom je iets doet of instelt, maar het is niet voldoende. Het is echt een handleiding voor je camera en niet voor fotografie. Het is een beetje hetzelfde wanneer je leert een auto te besturen maar geen enkel idee hebt wat de spelregels in het verkeer zijn. Je rijdt wel, maar je weet niet waar je mag rijden, wie er voorrang heeft, hoe hard je mag en welke kant je op mag.

 

Het allergrootste advies wat ik dus kan geven is om je te verdiepen in de techniek van fotografie, dan wel door dit zelf in boeken of online op te zoeken of door een training te doen.

Waarom zou je dit doen? Je wilt tenslotte misschien helemaal niks in de fotografie gaan doen, dus waarom zou je perse echt mooie foto's willen maken? In mijn ogen is fotografie in ieders leven heel belangrijk, ook als je niet de intentie hebt om er een hobby of je beroep van te maken. We leggen onze vakanties vast, onze geliefden, kinderen, mooie momenten. En elk moment, elke plek en elk mens verdient het dat die weergave op een foto realistisch is en goed. Dus niet bewogen, onscherp of onderbelicht. Het is net als andere 'gewone' dingen die we veel doen zoals koken, fietsen, autorijden en zwemmen. Ook als we daar niet ons beroep van maken zullen we het toch moeten leren.

 

 

De belangrijkste functies van je camera

Ik zal je hier in het kort de belangrijkste functies van je camera vertellen, de functies die je nodig hebt om goed te fotograferen, en onder welke benamingen je ze kunt vinden in je handleiding, wanner je zoekt in de inhoudsopgave. Ik probeer het in verschillende termen weer te geven zodat je het bij zoveel mogelijk handleidingen kunt vinden. Maar er zijn altijd weer uitzonderingen dus sorry wanneer je iets toch net weer niet kunt vinden. Ik leer je in deze tekst niet fotograferen, daar is natuurlijk heel wat meer voor nodig. Maar ik leer je de handleiding en je camera te lezen.

 

 

Het snelmenu

Het is goed om te weten dat de meeste camera's onderscheid maken tussen het volledige menu en het snelmenu. Het snelmenu is dat wat je in beeld ziet wanneer je de camera aanzet. De info die dan op je scherm staat zijn de belangrijkste functies. Het is goed om deze info te leren lezen. Op die manier kun je altijd in één oogopslag zien wat je instellingen op dat moment zijn en of dat past bij de situatie waarin jij gaat fotograferen.

Zie je geen info in beeld dan kan het zijn dat je even op een info knopje moet drukken om die info in beeld te zien verschijnen. Vervolgens is er bij elke camera een knop die ervoor zorgt dat je door het menu kunt navigeren en dingen kan veranderen. Naast het snelmenu hebben veel functies die in dat menu staan ook een eigen knop op de camera.

Dit betekent dat sommige veelgebruikte functies vaak op meerdere manier zijn in te stellen, nl via een knop, via het snelmenu en via het uitgebreide menu. Hoe sneller hoe beter, dus een knop heeft altijd de voorkeur wanneer die er is.

Wieltjes hebben op een camera vaak meerdere functies. Wanneer een bepaalde knop is ingedrukt, dan correspondeert het wieltje vaak voor die functie. Wanneer een andere knop is ingedrukt, dan correspondeert hetzelfde wieltje voor een andere functie.

Omdat je op zoveel manieren dingen kunt instellen is het altijd goed om niet blind op alles te drukken en te draaien. Want je kunt dan instellingen veranderen die niet de bedoeling zijn. Nog meer reden om te leren wat alles inhoudt zodat je niet per ongeluk iets verkeerd instelt.

Mocht je aan een wieltje draaien of op een knop drukken en je camera doet iets heel anders dan je dacht, druk dan even je sluiterknop (of afdrukknop) half in. Dan gaat hij uit de functie waar hij eventueel per ongeluk nog in was voordat je drukte en kun je weer opnieuw een functie aangeven. Ook aan en uitzetten kan altijd helpen :-). In ieder geval nooit in paniek blijven drukken en draaien!!

 

Het snelmenu van een Canon                                      Het snelmenu van een Nikon

 

Wat zie je meestal in het snelmenu

• De opnamestrand waarin de camera staat
• Het diafragma
• De sluitertijd
• De ISO waarde
• De belichtingscorrectie
• Witbalans
• Lichtmeetmethode
• Scherpstelmethode
• Scherpstelzone
• Drive/ontspanstand
• Beeldeffect
• Formaat

 

 

De opname stand

of opname modus

Allereerst bepaal je in welke opnamestand je een foto wilt maken.

• Autostand: alles gaat automatisch, jouw camera bepaalt alle instellingen.
• P-stand: Nog steeds gaat alles automatisch. Het verschil met de autostand is dat jij de instellingen die de camera bedenkt kan corrigeren. En ook gaat je camera in deze stand ook niet ongevraagd flitsen. Wanneer je begint met fotografie raad ik altijd aan om in eerste instantie de autostand door de P stand te vervangen.
• A-stand of Av-stand, diafragma voorkeuze, AE openingsvoorrang: Deze stand is ook automatisch, net als de P stand. Alleen jij bent hier degene die je diafragma instelt. Het diafragma heeft effect op de scherptediepte in de foto.
• S-stand, of Tv stand, sluitertijdvoorkeuze of AE sluitervoorrang: Net als P en A een automatische stand, alleen ben jij in dit geval de persoon die de sluitertijd bepaalt. Sluitertijd bepaalt of er wel of geen beweging in je foto komt.
• M stand: Hiermee fotografeer je volledig handmatig. Jij bent degene die al je instellingen zoals diafragma en sluitertijd bepaalt.

 

ISO waarde

ISO gaat over de lichtgevoeligheid die je camera op dat moment hanteert. Toen we vroeger nog met films fotografeerde waren er filmpjes in verschillende ISO waarden, toen nog ASA genoemd. Een filmpje van 100 ASA was het minst gevoelig voor licht. Een filmpje van 3200 ASA was het meest gevoelig. Dit betekende dat je hiermee in schaarse lichtsituaties nog prima foto's kon maken zonder dat je sluitertijd te lang werd.

Hoe hoger de ISO, hoe meer korrel er in de foto kwam. Met film was dat best mooi. Bij digitale fotografie is de korrel wat minder echte korrel en meer ruis, dus minder mooi. De nieuwste camera's hebben echter zo'n goede sensor dat ze op heel erg hoge ISO waarde nog heel goed zonder ruis kunnen fotograferen.

Je kunt de ISO op automatisch instellen, dan past je camera hem aan naarmate er meer of minder licht is. Weet je nog niet zoveel van fotografie dan raad ik dit aan omdat je camera er dan zelf voor zorgt dat je sluitertijd niet zo snel te lang wordt en je dus bewogen foto's krijgt. Maar weet je wel al meer van de instellingen, dan raad ik het af. De ISO vind ik iets dat je zelf moet bepalen aan de hand van wat bij de foto past en zodat je ook een sluitertijd krijgt die jij wilt voor die foto.

 

Belichtingscorrectie

of belichtingscompensatie

Wanneer je op een automatische stand fotografeert dan zit je camera er met de lichtmeting vaak naast waardoor je over of onderbelichte foto's krijgt. Hiervoor heb je de belichtingscorrectie, het +/- knopje. Deze werkt in de P, A en S stand. Wanneer je foto te licht of te donker wordt kun jij met de plus of de min de volgende foto lichter of donkerder maken.

 

Witbalans

Witbalans heeft te maken met de kleur van het licht. Daglicht heeft een heel andere kleur dan bijvoorbeeld kunstlicht. Onze camera ziet deze kleuren veel beter dan wij met onze ogen. Wanneer er geen witbalans op onze camera zou zitten dan zou kunstlicht onze foto bv heel erg geel maken. De witbalans meet de kleur van het licht en voegt eigenlijk automatisch een filter toe zodat de kleur zoals die op de foto verschijnt meer overeenkomt met hoe wij hem zien. Wanneer je witbalans op automatisch staat doet hij dit zelf. Vaak gaat dit goed, en soms niet. Zie je dat een foto veel te warm of koel van kleur is dan kun je de witbalans zelf veranderen.

 

Lichtmeetmethode

of lichtmeting

De camera kan op verschillende manieren het licht meten.

• Bij matrix of meervlaksmeting meet hij het licht in het gehele beeld dat hij ziet en neemt hier vervolgens een gemiddelde van. Aan de hand van dat gemiddelde stelt hij zijn sluitertijd en diafragma in.
• Ook kun je de lichtmeting op het midden baseren. Dan meet de camera alleen het licht in het midden van de foto.
• Of je kunt de lichtmeting op spotmeting zetten, dan meet hij alleen maar een heel klein stukje van de foto. Soms is dit geheel in het midden maar bij veel camera's verplaatst de lichtmeting mee met het scherpstelvakje.

 

Scherpstellen

Allereerst heb je soorten scherpstelling

De meeste camera's hebben 2 manieren van scherp stellen. De autofocus en manuele focus. Bij de autofocus gaat de scherpstelling vanzelf. Bij de manuele focus, moet je zelf met de ring op je lens scherpstellen. Veel compactcamera's hebben dit niet of heeft de manuele focus een andere werking. Ik raad dan altijd de auto focus aan.

 

Hoe stelt de camera scherp

Met autofocus heb je de keuze tussen verschillende manieren van scherpstellen.

• AF-S / one shot. De camera stelt scherp op een onderwerp en zodra het scherp is stopt het scherpstellen, hoor je een piep (wanneer je dat ingesteld hebt) en kun je afdrukken.
• AF-C / all servo. Dit is continu scherpstellen. Je camera blijft de hele tijd scherpstellen, dit is geschikt voor bewegende onderwerpen. Er is geen piep en je kunt steeds afdrukken.
• Dan zijn er bij veel verschillende camera's nog manieren aanwezig die of een combinatie zijn van deze twee of die het net weer anders doen. Het kan zijn dat je camera ziet dat een onderwerp beweegt en dan zelf op een andere manier van scherpstellen overgaat. Het kan ook zijn dat hij zelf een onderwerp gaat volgen. Ook is het bij veel camera's morgen om automatisch een gezicht te herkennen en daarop scherp te stellen. Dit staat niet bij de keuze tussen Af-S of AF-C maar ergens anders in het menu.

 

Waar stelt hij scherp

scherpstelzone, scherpstelgebied, AF-gebied, AF-punt, AF-gebiedselectiemodi, selectie scherpstelpunt

En als laatste is het belangrijk waar de camera scherp stelt.

• Er is een stand waarbij de camera zelf bepaalt waar hij scherp gaat stellen. Deze raad ik altijd af omdat hij niet kan weten wat jij precies scherp wil hebben in de foto.
• Je kunt de scherpstelzone in het midden zetten
• of je kunt de scherpstelzone zelf verplaatsen naar de plek in het beeld dat jij scherp wilt hebben.

 

Drive

of ontspanstand

Hiermee geef je aan of je wilt dat je camera 1 foto maakt per keer dat je afdrukt of meerdere foto's snel achter elkaar wanneer je de ontspanknop ingedrukt houdt.

Ook kun je hiermee aangeven of je wilt fotograferen met de zelfontspanner of met een afstandsbediening.

 

Beeldeffect

of beeldstijl

Hiermee geef je aan wat voor soort foto's je wilt maken. Bijvoorbeeld natuurlijke foto's, portretten, zwart-wit enzovoort. Bij de ene soort fotografie is het mooier wanneer de contrasten iets harder zijn of de kleuren wat feller dan bij de andere soort. Dit is wat je hiermee aangeeft. De verschillen zijn niet heel groot en het is een kwestie van uitproberen wat bij jouw stijl van fotograferen past.

Verwar dit niet met Scene of onderwerpstand die kunt instellen in de autostand. Hierbij kun je bv aangeven dat je een portret gaat maken, een landschap, sport, nachtstand of zelfs sneeuw. Wanneer je dit in de autostand instelt dan zorgt je camera dat je instellingen meer gericht zijn op datgene wat je gaat fotograferen. Wanneer je echt alleen maar in de autostand wilt fotograferen dan is het zeker aan te raden om deze instellingen te gebruiken omdat je camera dan net iets beter weet waar hij mee bezig is.

Maar beeldeffect en beeldstijl gaan puur om de kleuren en contrasten e.d.

 

Formaat

of beeldkwaliteit, beeldformaat, opnamekwaliteit.

Je kunt hiermee het formaat van je foto's aangeven en of je in RAW of Jpeg wilt fotograferen. Jpeg is standaard die voor iedereen goed is. RAW is een formaat dat met een speciaal programma eerst bewerkt moet worden voordat je de foto's kunt delen of afdrukken. Wanneer je in RAW formaat werkt moet je er dus wel iets vanaf weten. Voor iemand die er niet zoveel vanaf weet adviseer ik Jpeg, voor iemand die op de hoogte is van de techniek, bewerken en de juiste apparatuur heeft adviseer ik RAW.

Daarnaast geef je de grootte van de foto aan. Ik adviseer altijd het grootste formaat omdat je die het grootst kunt afdrukken. Meestal wordt dit aangegeven als Fine.

 

Dit waren de belangrijkste functies van je camera waarvan het goed is dat je die opzoekt in de handleiding.  Ik hoop dat je veel plezier zult beleven aan fotografie en prachtige foto's zult maken.

 

Petra van Vliet

 

 

Meer om beter te leren fotograferen:

De online training fotografie voor beginners, klik hier voor meer info.

De opleiding tot allround fotograaf, klik hier voor meer info