De verantwoordelijkheid van een fotograaf

 

Elk beroep brengt voor de hand liggende verantwoordelijkheden met zich mee. Een bakker moet goed brood bakken, een auto verkoper moet auto's verkopen en een chirurg moet een operatie tot een zo goed mogelijk einde brengen.

Een fotograaf, die doet zijn best om een opdracht zo goed mogelijk uit te voeren met mooie foto's als resultaat.

 

Maar elk beroep heeft extra verantwoordelijkheden, ik noem het de bonus verantwoordelijkheden. Dit zijn de verantwoordelijkheden die meestal niet in een functieomschrijving staan, maar die in mijn ogen net zo belangrijk zijn. En iedereen die zich bewust is van deze bonus verantwoordelijkheden en ze ook neemt, is meestal net ietsje meer bijzonder in zijn of haar vak, en ook als mens, dan een ander.

 

Ikzelf neem deze bonus verantwoordelijkheid heel serieus. Zowel bij alle mensen die ik fotografeer als bij de trainingen die ik geef. Ik probeer die verantwoordelijkheden ook altijd door te geven aan mijn cursisten zodat ook zij net dat beetje meer bijzonder kunnen zijn als fotograaf.

 

Heel graag deel ik hieronder met jullie wat in mijn ogen deze bonus verantwoordelijkheden zijn van een fotograaf.

 

Een blij model

Als vanzelfsprekend wil je zo goed mogelijk gehoor geven aan wat een opdrachtgever van je vraagt. Soms is de persoon die op de foto staat jouw opdrachtgever, maar vaak ook niet. Wanneer je foto's maakt voor een artikel in een magazine dan is de persoon op de foto voor veel fotograferen vaak niet meer of minder dan een onderwerp. En dat onderwerp moet zo op de foto gezet worden, dat de opdrachtgever daar blij mee is en dat het past in de stijl van het magazine.

Wat de opdrachtgever ook wil, of wat ik als fotograaf ook in mijn hoofd heb, toch vind ik het ook wel degelijk mijn verantwoordelijkheid dat de persoon die op de foto gaat zich fijn voelt. Er is hier wel verschil in of het om een professioneel model gaat of niet. Een professioneel model moet zich in alle bochten kunnen wringen om te voldoen aan de wens van fotograaf en opdrachtgever. Zij verdienen veel geld met soms heel ongemakkelijk en oncomfortabel op de foto gaan. Alsnog zou ik dan toch nog wel proberen om het ook dat model naar de zin te maken natuurlijk. Maar gaat het om iemand die net zijn eerste boek heeft uitgebracht, of de persoon die voor een magazine wordt geïnterviewd met een foto erbij, dan is de drang nog groter om het deze personen naar de zin te maken.

 

Ik heb een heel mooi voorbeeld vanuit mijn eigen ervaring van een fotograaf (en stylist), die het niet belangrijk vonden om mij als model een goede ervaring en een goed gevoel te geven.

 

Voor een heel bekend magazine werd ik gefotografeerd voor een artikel waarin meerdere mensen iets vertelden over het werken met een bepaald zintuig. In mijn geval, mijn ogen, die natuurlijk als fotograaf heel belangrijk zijn.

Voordat de shoot begon gaf ik aan dat ik me erg ongemakkelijk voelde in het pastelroze jurkje dat ik aankreeg. Mijn lichaam kwam er niet goed in uit (en dat is een understatement) en de kleur maakte me flets. Ik moest hem toch aanhouden, kreeg er alleen een kimonootje overheen wat enigszins de boel bedekte. De schoenen waren twee maten te groot met een enorm hoge hak waardoor ik heel erg onstabiel stond en nauwelijks kon lopen. Nu kwamen ze ook helemaal niet in beeld dus  tot op de dag van vandaag kan ik niet het nut ontdekken van deze gruwelijkheden aan mijn voeten.

De oude fabriekshal waar ik in werd gefotografeerd was erg koud en het leek de fotograaf leuk wanneer ik tai chi bewegingen zou maken. Gezien het feit dat ik nog nooit tai chi had gedaan in mijn leven, en het artikel erover ging dat ik fotograaf was, vond ik dit echt het stomste idee ooit. Godzijdank voel ik me voor de camera net zo op mijn gemak als achter de camera. Was ik iemand geweest die het heel lastig had gevonden om gefotografeerd te worden dan was deze shoot voor mij een hel geweest.

 

Zelf heb ik vorig jaar 20 Zutphense vrouwen naakt in mijn prachtige gewelven kelder gefotografeerd. Ook dit was voor hen niet altijd comfortabel. Het was koud en de houdingen die we samen hadden gedacht waren niet altijd heel ontspannen. Maar toch heb ik alles gedaan wat in mijn macht lag, om ze een goed gevoel te geven door hetelucht kacheltjes, net ietsje aanpassen van de houding, aanmoediging, veel lachen en heel veel fijne aandacht.

Bij elke shoot probeer ik het een model altijd zo goed mogelijk naar de zin te maken.

 

Het resultaat

Ik weet inmiddels goed dat wanneer er van iemand foto's zijn gemaakt, ik vaak heel andere foto's mooi vind dan de persoon die erop staat. En ook een opdrachtgever zal weer heel andere foto's kiezen. Iedereen kijkt vanuit een ander perspectief naar die foto's en zal iets anders moois vinden. Natuurlijk vind ik het belangrijk dat een opdrachtgever blij is. Maar wanneer de opdrachtgever iemand anders is dan de persoon die op de foto staat, vind ik het zelf vaak nog belangrijker dat die persoon er blij mee is.

Ik heb veel opdrachten voor magazines gedaan waarin een persoon werd geïnterviewd en gefotografeerd. Ook heb ik veel auteurs gefotografeerd voor de achterflap van hun boek, met de uitgever als opdrachtgever. Ik vind het enorm belangrijk dat de persoon op de foto blij is met die foto. Het is tenslotte zijn of haar hoofd dat voor altijd zichtbaar zal zijn op dat boek. Een boek uitbrengen en in een magazine staan, zijn leuke ervaringen en hoe jammer is het wanneer die ervaring wordt overschaduwd omdat je de foto van jezelf niet mooi vindt.

Een goede vriendin van mij stond ooit op de cover van een magazine. De foto was zo verschrikkelijk slecht dat ze nooit naar de buitenwereld heeft gemeld dat ze op die cover stond. In elke boekwinkel waar we kwamen verstopten we die magazines onder een aantal anderen. Heel grappig om aan terug te denken, maar hoe jammer is het dat iets wat een heel blije ervaring had moeten zijn, een grote teleurstelling werd.

 

Hoe zorg ik ervoor dat het voor iedereen een goede ervaring wordt? Het is heel simpel, maar het wordt door de meeste andere fotografen nooit gedaan.

Ik schiet ten eerste altijd veel verschillende soorten foto's. Ik maak eerst zelf een ruime selectie van de foto's die ik mooi vind. In plaats van dat ik deze selectie naar de opdrachtgever stuur, stuur ik ze naar de persoon op de foto. Ik laat dan hem of haar ook weer een ruime selectie maken daaruit. En die stuur ik naar de opdrachtgever die dan een keuze mag maken uit de foto's die door het model al zijn goedgekeurd. De opdrachtgever weet meestal niet eens dat ik dit doe, maar who cares? Iedereen is op deze manier blij. Ik verbaas me er echt over dat er maar zo weinig andere fotografen zijn die deze manier van werken hanteren en eigenlijk altijd blind meegaan in de wensen van de opdrachtgever.

 

Het zelfbeeld

Als fotograaf kun je echt een verschil maken in hoe iemand zichzelf ziet of over zichzelf denkt. Voor mij is dit echt mijn allerbelangrijkste verantwoordelijkheid, één waardoor de Powershoot is ontstaan en één die als een rode draad door al mijn shoots en trainingen loopt.

Het gaat te ver om al die manieren in dit blog te noemen, er zijn daar namelijk heel veel verschillende aspecten belangrijk bij. Ik vertel ze allemaal in 32 videolessen van de Masterclass portretfotografie. Je snapt dan misschien dat dit niet in een blogje past.

In ieder geval is het heel belangrijk dat je een model altijd positief benadert en met jouw woorden en jouw houding het model een goed gevoel over zichzelf geeft.

 

Je zou denken dat dit erg logisch is, ik vind dat in ieder geval wel. Maar als je eens wist wat ik allemaal te horen heb gekregen van mensen die eerder een heel slechte ervaring met een fotograaf hebben gehad, dan word je daar heel verdrietig van. Een aantal voorbeelden:

 

• De fotograaf zei dat ik beter niet kon lachen omdat mijn lach niet mooi was
• De fotograaf zei dat ik altijd deze kant op moest kijken omdat mijn andere kant een stuk minder mooi was.
• De fotograaf zei dat ik een erge onderkin had en moest om die reden mijn hand onder mijn kin houden
• De fotograaf zei dat ik alleen maar boos keek
• De fotograaf zei dat ik heel houterig poseerde
• De fotograaf zei dat ik door mijn buik beter alleen mijn gezicht kon laten fotograferen.
• De fotograaf zei dat ik niet zo fotogeniek ben

 

Dit is een kleine selectie van alles wat ik te horen kreeg. Een kleine selectie van opmerkingen die een grote impact hebben gehad op deze mensen, en je begrijpt dat dat niet in positieve zin was.

 

Natuurlijk kun je als fotograaf iets zien in iemand waarvan je denkt dat dat misschien niet heel flatterend is. Wanneer je bijvoorbeeld ziet dat iemand een onderkin heeft die op de foto best wel wat aandacht trekt, dan is het je verantwoordelijkheid om de foto's zo te maken dat dit zo min mogelijk opvalt. Dit doe je door houdingen en jouw eigen fotografiestandpunt. En daarbij zeg je niet: 'Ik fotograaf je een beetje van boven want dan zie ik je onderkin niet'. Nee, dan zeg je gewoon: 'Kun je even zo gaan zitten, dan fotografeer ik je ook vanuit een ander standpunt, dat ziet er heel mooi uit.'

Wanneer de persoon zelf heeft aangegeven dat ze heel graag de onderkin niet zo prominent in beeld wil hebben dan kun je daar verder heel open over praten en de persoon uitleggen wat ze kan doen waardoor het minder zichtbaar wordt. Maar je mag mensen nooit een probleem of onzekerheid aanpraten waar ze zelf niet over begonnen zijn.

 

Het is niet aan mij om te bepalen of iets wel of niet mooi is. Het enige wat ik kan doen is om zoveel mogelijk moois te zien in een persoon en dat zoveel mogelijk naar voren te laten komen.

 

Wanneer ik zie dat iemand alleen maar boos kijkt, dan probeer ik door mijn gedrag en communicatie een vriendelijker gezicht tevoorschijn te toveren. Niet door ze te vragen om te lachen, maar door ze aan het lachen te maken en ze een goed gevoel te geven.

 

Wanneer ik zie dat ze na een periode van boos kijken opeens een lach laten zien, dan zeg ik niet: 'Ja, dat is een stuk beter!' Want dan veroordeel ik alsnog het eerst boze gezicht. Ik zeg dan gewoon simpelweg: 'Wat een mooie lach.' Of iets in die richting.

 

Alles wat ik hier zeg is natuurlijk extra belangrijk wanneer je jonge mensen fotografeert. Pubers waarbij in al hun kwetsbaarheid het zelfbeeld zich nog in volle mate aan het vormen is. Tegenwoordig is met alle 'perfectie' die ons om de oren wordt geslingerd, het lichaamsbeeld vaak bepalend in het zelfbeeld. Het zelfbeeld bestaat eigenlijk uit zoveel meer dan het lichaamsbeeld. Maar het wordt als zo belangrijk gezien, zeker door de jeugd, dat vooral dat iets is waar we ons heel bewust van moeten zijn. Ouders, verzorgers, leraren, iedereen die invloed hebben op jonge mensen, zou zich hier heel erg bewust van moeten zijn. Ik vind ook dat bekende mensen en infuencers daar een grote en belangrijke rol in hebben. En ik vind eerlijk gezegd dat ze dat niet altijd goed doen.

Maar zeker ook als fotograaf heb je daar een belangrijke taak in. Regelmatig kijk ik programma's als Next top model, niet omdat ik het zo fantastisch vind, maar wel om te zien wat er allemaal gebeurt in die wereld en hoe er met jonge mensen wordt omgegaan. En ook daar hoor ik fotografen dingen zeggen tegen de jonge mensen waar mijn haren van recht van overeind gaan staan. 

 

Ik zie het als mijn taak om het zelfvertrouwen van iedereen die voor mijn camera staat te vergroten, als is het maar voor dat ene momentje voor die camera, waardoor ze met een goed gevoel en een grote lach de deur uitgaan. En ik hoop altijd dat mijn woorden blijven hangen, en in hun eigen hoofd liefdevol als tegengeluid tegen ze fluisteren wanneer veel negatieve woorden hardnekkig blijven schreeuwen.

 

Een veilig model

Het lijkt me vanzelfsprekend dat je er als fotograaf alles aan doet om je model veilig te houden. Om die reden zal ik mijn model niet snel boven een afgrond laten poseren. Ik denk niet dat ik daar veel over hoef te zeggen. Maar er zijn ook veel minder zichtbare gevaren, zoals teken. Ik heb hier een tijd geleden om apart blog over geschreven. 

 

De schoonheid van de wereld

Het soort fotograaf die je bent maakt wat jouw verantwoordelijkheid is om te laten zien. Ik heb veel respect voor bijvoorbeeld oorlogsfotografen. Ze laten met gevaar voor eigen leven, beelden zien die anders verborgen zouden blijven. Ze maken ons bewust van wat wat er buiten onze veilige grenzen vaak gebeurt. Maar ook binnen onze grenzen. Bijvoorbeeld dierenleed, armoede en slechte ouderenzorg om maar even wat te noemen. Een fotograaf kan dit voor de buitenwereld zichtbaar maken zodat meer mensen zich ervan bewust worden. In dit geval zegt een beeld nog steeds veel meer dan 1000 woorden. 

 

Dit is natuurlijk maar weggelegd voor een heel klein percentage van de fotografen. Ik kan zelf onmogelijk leed fotograferen. Wanneer iemand pijn of verdriet heeft lukt het mij niet om een camera te richten en te klikken, dat is voor mij mentaal en fysiek onmogelijk.

Maar voor elke andere fotograaf is het juist mogelijk om de schoonheid te laten zien. Dit om een tegengeluid te geven aan de vaak negatieve en hartverscheurende berichten. We kunnen niet genoeg moois zien.

 

Je manier van kijken naar de wereld mag altijd door een ander gezien worden.

 

Leed voorkomen

Met wat je door middel van fotografie vastlegt, en vervolgens deelt, kun je ook veel leed veroorzaken. Ik walg echt van plaatjes op internet waarbij bijvoorbeeld een dikke vrouw in een strakke legging wordt gefotografeerd en met een grappige tekst erbij op internet wordt gezet. Puur om zo iemand voor paal te zetten. De persoon heeft hier geen toestemming voor gegeven maar wordt wel wereldwijd uitgelachen met de meest vreselijke opmerkingen. Hier ligt niet alleen de verantwoordelijkheid bij de fotograaf, maar ook bij iedereen die ervoor kiest om het te delen en mee te doen aan het voor schut zetten van deze persoon.

 

Ook het ongevraagd beroemdheden fotograferen op momenten dat ze daar geen zin in hebben, zeker in verdrietige situaties, vind ik echt niet kunnen. En nee, omdat iemand beroemd is vraagt hij daar zeker niet om. De beroemdheid is een gevolg van een beroep dat ze uitoefenen. Dat maakt nog niet dat de buitenwereld onrespectvol met ze om mag gaan. Met afgrijzen zie ik het hele Harry en Meghan verhaal voorbij komen. Wat er wordt geschreven is verschrikkelijk, en door de altijd aanwezige fotografen ontneem je iemand volledig de vrijheid.

Ik vind het vak van paparazzo ook echt het laagste van het laagste in de fotografie wereld. Ze zijn het gruwelijke voorbeeld van fotografen die op geen enkele manier die speciale verantwoordelijkheid nemen.

 

Laat het mooier achter

Dit is een verantwoordelijkheid die ik altijd voel. Of ik nu fotografeer of niet. Ik wil heel graag elke plek waar ik kom mooier achterlaten dan ik hem aangetroffen heb, dit doe ik bijvoorbeeld door op een buitenplek wat afval op te pakken die op de grond ligt. Ik wil niet alleen geen schade aanrichten, ik wil het ook daadwerkelijk mooier maken. Respect verdient dus niet alleen mijn model, maar ook de plek waar ik het model fotografeer.

 

Een goed doel

Regelmatig zet ik mijn talent in voor een goed doel. En dat kunnen heel verschillende dingen zijn. In de jaren dat ik fotografeer heb ik voor verschillende stichtingen gefotografeerd of trainingen gegeven. Onder andere voor Vluchtelingenwerk, Stichting de Broekriem, 100 talentvolle vrouwen, Buddy to Buddy, Ebin foundation, en ik heb meegewerkt aan projecten voor daklozen, vrouwen met kanker en kwetsbare kinderen. In mijn werk komen er zoveel mooie dingen op mijn pad en ik heb zoveel  gekregen. Het voelt fijn om regelmatig iets terug te geven.

 

Wat is jouw verantwoordelijkheid?

Elke fotograaf voelt ergens diep van binnen een eigen verantwoordelijkheid. Daarvoor hoef je niet perse beroepsfotograaf te zijn. Ook als amateur kun je prachtige dingen doen! Ik geloof er heel erg in dat iedereen de wereld een stukje mooier kan maken, welk beroep je ook uitoefent of welke hobby je ook hebt. Ik ben heel benieuwd of jij dat ook zo ziet, en wat het voor jou is wat je kunt doen.

Fotografeer je niet, dan is het toch goed om hierover na te denken wat jij extra kunt doen in jouw beroep en met jouw vaardigheden. Toen ik nog als reisleidster werkte deed ik bijvoorbeeld heel erg mijn best om mensen bewust te maken van het land waar we waren en wat ze beter wel en niet konden doen. Dit stond niet in mijn functie omschrijving maar ik vond het ontzettend belangrijk. Dus mijn groepsleden kregen niet de kans om beren aan kettingen te fotograferen, ik wilde niet op bezoek bij bedrijven die ernstig de mensen-, kinderen- of dierenrechten schonden, en ik tolereerde geen naar gedrag naar de locale bevolking. Ook liet ik sterk mijn afkeur merken wanneer mensen met grote zakken snoep een sloppenwijk in gingen. En ik weet dat er maar weinig reisleiders waren die zich bezighielden met dit soort zaken, ik voelde me daar best vaak heel alleen in.

Dus... wat kan jij doen?